Umut Can FIRTINA
NATO’nun emperyalist genişleme hamlelerine karşı Rusya’nın işgaliyle Şubat 2022’de başlayan Ukrayna Savaşı’nı sona erdirmek için ABD Başkanı Donald Trump’ın öne sürdüğü 28 maddelik “barış planının” detayları ortaya çıktı.
Kiev, planı resmen teslim aldığını açıklarken Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski’nin Trump ile önümüzdeki günlerde planı değerlendirmek için görüşeceği bildirildi. Savaş hazırlığındaki Avrupa plana temkinli yaklaşırken Kremlin, müzakereler başlamadığı sürece Kiev’in vereceği tavizlerin artacağını söyledi.
NATO GENİŞLEMEYECEK
Trump’ın Ukrayna planına ilişkin bazı detaylar şu şekilde:
- Ukrayna, anayasasında NATO’ya katılmayacağını kabul edecek. NATO tüzüğüne Ukrayna’nın gelecekte kabul edilmeyeceği hükmünü ekleyecek ve Ukrayna’da asker bulundurmayacak. •Ukrayna askerlerinin sayısı 600 bin ile sınırlandırılacak. Savaş öncesi 200 bin olan personeli olan ordunun mevcut asker sayısı 800 bin ile 850 bin arasında.
TOPRAK TAVİZLERİ
- Ukrayna’nın doğusundaki Luhansk ve Donetsk ile Kırım, ABD dâhil tüm ülkeler tarafından fiilen Rus toprağı olarak tanınacak. Herson ve Zaporijya cephe hattı boyunca dondurulacak.
- Washington yönetimi, Kiev’e NATO’nun kolektif savunmasını düzenleyen 5’inci maddesine benzer bir güvenlik garantisi sunuyor. Rusya’nın yönelik herhangi bir saldırısında ABD ve Avrupalı müttefikleri, askeri güç kullanımı dâhil gerekli yanıtı verecek.
- ABD ve Avrupa, Ukrayna’nın yeniden inşası için yatırım paketi başlatırken dondurulmuş 100 milyar dolarlık Rus varlığı, Ukrayna’nın onarılmasında kullanılacak. ABD, bu girişimden elde edilen kârın yüzde 50’sini alacak. Rusya’ya yaptırımlar aşamalı olarak kaldırılırken Trump’ın küresel ekonomiye yeniden dahil etmek istediği Rusya, G8’e geri dönecek. Planda Rusya’nın ABD ile uzun vadeli ekonomik işbirliği yapması öngörülüyor. ABD ve Rusya arasında enerji, doğal kaynaklar, altyapı, yapay zeka, Arktik bölgesinde nadir elementlerin çıkarılması gibi kapsamlı anlaşmalar yapılacak.
AVRUPA ‘TESLİMİYET’ DİYOR
Trump’ın barış planı, Kiev’in Avrupalı müttefiklerinin tepkisine neden oldu. “Rus tehlikesi” gerekçesiyle silahlanmayı sürdüren başta Brüksel ile Almanya, İngiltere ve Fransa olmak üzere Avrupa başkentlerinde tartışma yarattı. Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler ve Güvenlik Şefi Kaja Kallas, “planın işleyebilmesi için Avrupalıların da masada olması gerektiğini” söyledi. Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Noel Barrot ise anlaşmaninj şartlarını “teslimiyet” olarak nitelendirdi.
Almanya Başbakanı Friedrich Merz, Frasa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve İngiltere Başbakanı Keir Starmer ise Zelenski ile telefon görüşmesi yaparak Kiev’e “kalıcı ve adil bir barış yolunda sarsılmaz desteklerini” iletti. ABD’nin “savaşı sona erdirme çabalarını memnuniyetle karşılayan” liderler “uzun vadede Avrupa ve Ukrayna’nın hayati çıkarlarını korumayı sürdüreceklerini” kaydetti.
***
ABD VE RUSYA İPLERİ ELİNE ALDI
Moskova Üniversitesi’nden Doç. Dr. İkbal Dürre
ABD’nin öne sürdüğü anlaşma, Trump ile Putin arasında Alaska’daki görüşmede ortaya çıkan bir ön metin. Anlaşmanın son haliyle Rusya’nın ilk başta koştuğu şartların ne kadar uyuşacağı daha önemli. Rusya özellikle üçüncü ülkeler üzerinden uygulanan son yaptırımların etkisiyle tarafların artık ufak tefek ayrıntılardan sonra kabul edebileceği noktaya geldi. Ayrıca son bir senede cephede de beklediği askeri ilerlemeyi kaydedemedi.
Ancak bugün Kiev’i daha “konuşkan” hale getiren özellikle enerji sektöründe yolsuzluk olaylarının hat safhada ortaya çıkması oldu. Ukrayna halkı sıradan bir yolsuzluk olarak algılamıyor, savaş sırasında bir “yağmacılık” olarak kabul ediyor. Enerji şu an Ukrayna halkının, savaşta en fazla zorluk çektiği konu. Bu hem orduda hem halkta çok ciddi bir rahatsızlık yaratıyor ve tepkilerinin neye dönüşebileceğini hesaplamak da zor.
ÇİN’E KARŞI HAMLE
Anlaşmada ekonomik anlamda ABD’nin işine gelen çok nokta var. 100 milyar dolarlık Rus varlıkları işin görünen kısmı. Anlaşma sağlandıktan sonra ABD ile başta ekonomik ilişkiler olmak üzere çok daha farklı alanlarda gelişmeler göreceğiz. Arktik bölgesi ABD’nin zayıf karnı ve Rusya-Çin ortaklığı da Kuzey Kutbu’nda öngörülemez ve tehlikeli bir boyut yaratıyor. ABD, Rusya ile anlaşarak çok ciddi bir adım atmış oluyor. Rusya ise yeni dış politika konseptinde artık sadece ABD’yi Batılı muhatap olarak alıyor. Rusya ve ABD’nin ilişkilerinin normalleşecek olması, Rusya’nın Çin’e bağımlılığını her anlamda azaltacaktır. İşin doğası gereği böyle. Avrupa ve Ukrayna’nın güvenlik garantisi olarak ABD bu rolü üzerine almış oluyor. Büyük bir ihtimalle de Ukrayna’nın geri kalan kısmının Avrupa Birliği’ne girme süreci hızlanacak. Rusya, AB ile sınırdaş olurken Avrupa’nın güvenlik kaygıları artacak, bu Avrupa’nın daha fazla silahlanmasına yol açacak. Ancak bu silahlanmanın ipleri NATO üzerinden ABD’nin elinde. Ancak olası bir çatışmanın çıkıp çıkmaması kendine tek muhatap ABD’yi gören Moskova ve Washington’ın elinde.
