TÜİK ülkenin genel ekonomik durumuna ilişkin göstergeleri içeren “Devlet Hesapları” raporunu yayımladı. 2024 yılına ilişkin raporda, devlet gelirleri ve harcamaları, ekonomik performans, bütçe durumu ve mali politikalara dair veriler yer aldı. Genel devlet açığı 2024 yılında 1 trilyon 438 milyar 854 milyon TL oldu. 2023 yılında deprem harcamaları nedeniyle yüzde 4,5 olan genel devlet açığının Gayrisafi Yurt İçi Hasıla’ya (GSYH) oranı yüzde 3,2’ye düştü. Genel devlet gelirlerinin GSYH’ye oranı ise yüzde 31,8’den yüzde 33,4’e yükseldi. Genel devlet toplam harcamaları 2024 yılında 16,3 trilyon TL’ye yükselirken harcamaların GSYH içindeki payı yüzde 36,6’ya yükseldi.
Üretim ve ithalat üzerindeki vergilerin toplam vergi ve sosyal katkı gelirleri içindeki payı 2023’te yüzde 48,2 iken 2024’te yüzde 46,7’ye geriledi. 2024’te toplam vergi ve sosyal katkı gelirleri 11 trilyon 240 milyar 452 milyon TL olarak hesaplandı. Kamunun en büyük gelir kaynağı 2,4 trilyon TL ile katma değer vergisi (KDV) oldu. Devletin vergi gelirlerinin büyük kısmı ürün üzerindeki vergilerden oluştu. İkinci sırayı ise gelir ve servet üzerindeki vergiler aldı. Devletin 2024’teki toplam vergi gelirleri, 2023’e göre yüzde 59 arttı.
2024’te bireyler ve hane halklarından alınan vergiler 2023’e göre yüzde 117 oranında artarak 733,1 milyar TL’den 1,6 trilyon TL seviyesine ulaştı. Aynı dönem içinde şirket gelir ve kârları üzerinden alınan vergiler ise 892 milyar TL’den 930,5 milyar TL’ye yükseldi. Bireysel gelirlerden alınan vergiler şirketlerden alınan vergilerin yaklaşık iki katına çıktı. Son iki yılda gelirler kaleminde vergi yükü şirketlerden alınarak yurttaşlara yüklendi.
ÇALIŞANLARIN PAYI DİPTE
Geçmiş yıllar ortalaması yüzde 8 civarında seyreden devletin çalışanlara ödediği maaş ve ücretler ile işverenin sosyal katkılarının toplamının GSYH’ye oranı 2024’te yüzde 9,4 oldu. Çalışanlara yapılan ödemeler 2023’e göre artış gösterse de genel ortalamanın altında kalmaya devam etti. 2024’te ülkede devletin çalışanlarına yaptığı ödemelerin GSYH’ye oranı, yüzde 9,4 ile yüzde 10,2 olan AB ortalamasının altında kaldı.
Devletin faiz gelir ve gideri 2016’ya kadar yatay bir seyir izlemekle beraber özellikle son yıllarda artış eğilimi ön plana çıktı. Özellikle 2021’den itibaren hem faiz giderlerinde hem de faiz gelirlerinde güçlü bir artış eğilimi görüldü. 2024’te faiz giderlerinde yüzde 69’luk, faiz gelirlerinde ise yüzde 106,8’lik artış yaşandı. Faiz giderleri ile faiz gelirleri arasındaki makas ise daha da büyüdü. Faiz geliri 650,9 milyon lira olurken faiz gideri 1,6 trilyon oldu.
