Sayıştay Başkanlığı belediyelerin 2024 yılı hesap ve işlemlerine ilişkin denetim raporlarını açıkladı. Raporlara göre bazı belediyelerde milyonlarca liralık yatırımlar atıl bırakıldı, dükkanlar ihalesiz kiralandı, vakıf ve derneklere bedelsiz tahsisler yapıldı. Sayıştay’ın “ölçülü” raporları bile AKP’li belediyelerdeki usulsüzlükleri gizleyemedi.
AKP’li büyükşehir belediyelerine ilişkin denetim raporlarında yer alan tespitlerden bazılarında özetle şunlar yer aldı:
1- ANTEP: AKP’NİN ‘RUHSATSIZ’ KALESİ
AKP’li Fatma Şahin idaresindeki Gaziantep Büyükşehir Belediyesi’nce kullanılan 140 yapının, “yapı kullanma izin belgesi” olmadığı ortaya çıktı. Belediyenin, 10 adet dükkânı, ihale gerçekleştirmeden, yalnızca encümen kararı ile kiraladığı da belirlendi.
Gaziantep Büyükşehir Belediyesi’nin, mülkiyetindeki taşınmazları Devlet İhale Kanunu’na uygun olarak kiraya vermediği de Sayıştay raporuna yansıdı. İdare mülkiyetindeki toplam 10 dükkân ve yazıhanenin, çoğunluğunu AKP’lilerin oluşturduğu Belediye Meclisi kararı ile kiralandığı belirtildi. Belediyenin, dükkân ve yazıhanelerinin kiralanması için 2003 yılından beri yalnızca Belediye Meclisi kararı aldığı, kira süreleri tamamlansa dahi ihale açmadığı tespit edildi.
Ayrıca AKP’li belediyenin, mülkiyetindeki bazı yapıları, “yapı kullanma izin belgesi” olmadan kullandığı da öğrenildi. Yapı kullanma izin belgesi olmadan kullanılan yapı sayısının 140 olduğu bildirildi. Büyükşehir Belediyesinin farklı şirketlerinde çalışan 32 personelin, herhangi bir sözleşme, protokol ya da ihale olmadan belediyenin farklı birimlerinde görevlendirildiği ortaya çıktı.
2- ERZURUM: KENTTE İHALE OYUNU
Sayıştay’ın AKP’li Erzurum Büyükşehir Belediyesi’ne yönelik denetimde, belediyenin birçok alanı ihalesiz kullandırdığı, iç denetçi çalıştırmayarak denetim yapmadığı belirtildi. Ayrıca belediyenin ihale oyunlarına dikkat çekildi.
Sayıştay denetçileri, belediye şirketlerinden ihale ile kiralanan araçların bakım onarım giderlerinin şirketlere ait olmasına rağmen belediye bütçesinden karşılandığını belirledi. İncelemede kiralanan araçlar için 2024’te 16 milyon 545 bin 734 TL harcama yapıldığı tespit edildi. Ayrıca denetimde, belediyede beş iç denetçi kadrosu bulunmasına rağmen, bir kadro dışında bu kadrolara atama yapılmadığı, iç denetim biriminin oluşturulmadığı, iç denetim raporunun düzenlenmediği de belirlendi.
Büyükşehir Belediye Başkanı Mehmet Sekmen (soldan üçüncü)
(Fotoğraf: Erzurum Büyükşehir Belediyesi)
Sayıştay denetçilerinin diğer tespitleri ise şöyle:
• Kamu İhale Genel Tebliği’ne uyulmayarak parasal limitlerin altında kalmak amacıyla bazı mal alımları ile yapım işlerinin kısımlara bölündüğü tespit edilmiştir.
• Aziziye İlçe Belediyesi ile Yakutiye ilçe belediyelerinin Büyükşehir Belediyesi’ne ödemesi gereken borçlarının tahsil edilmediği görülmüştür.
• ATM alanları ihale edilerek işletilmesi/kiralanması gerekirken bu taşınmazların ecrimisil karşılığında protokol düzenlenerek kullandırıldığı tespit edilmiştir.
• Tüm taksi duraklarının ihale yapılmaksızın ecrimisil karşılığında kullandırıldığı tespit edilmiştir.
• Elektrik trafoları için ilgili dağıtım şirketlerinden ecrimisil alınmadığı görülmüştür.
• İdari para cezalarının tahsiline yönelik gerekli yasal işlemlerin idare tarafından yerine getirilmediği tespit edilmiştir.
• Ticari nitelikteki plakaların İl Trafik Komisyonu kararları ve UKOME kararları ile ihalesiz ve süresiz olarak kullandırılmıştır.”
3- TRABZON: TARİHİ VARLIKLAR DERNEK VE VAKIFLARIN ELİNDE
AKP’li Ahmet Metin Genç’in yönetimindeki Belediye Başkanlığı’nda açık ihale yöntemi ile gerçekleştirilmesi gereken bazı ihalelerin pazarlık usulüyle yapıldığı, belediye mülkiyetinde alanların mevzuata aykırı olarak dernek ve vakıflara bedelsiz tahsis edildiği tespit edildi. Tasarruf Genelgesi’ne aykırı olarak konser, yemek hizmeti alımı ve hediyelik alımlarının gerçekleştirildiği kaydedildi. Belediyeye ilişkin bazı Sayıştay bulgularının önceki yıllarda da tespit edildiği ancak yerine getirilmediği kaydedildi.
Büyükşehir Belediyesinin mülkiyetinde bulunan 5’i tarihi 158 adet taşınmazın ihale edilmeksizin ecrimisil bedeli tahsili suretiyle kullandırıldığı tespit edildi. Ecrimisil uygulamasını, hukuka aykırı bir yararlanmadan dolayı taşınmazı işgal eden kişiden alınan bir tazminat olarak tarif eden Sayıştay, bir kamu taşınmazının kiralama ya da idare etme usulü ve yöntemi olmadığına dikkat çekti. Ayrıca yine belediye mülkiyetindeki 8 tarihi taşınmazın, otel, kafe, restoran ve işyeri olarak kiraya verildiği ancak Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan izin alınmadığı ortaya çıktı.
Belediye mülkiyetindeki bazı taşınmazların dernek ve vakıflara bedelsiz olarak tahsis edildiği belirlendi. Sayıştay raporunda protokol ve işbirliği adı altında, 10 yıla kadar süresiz ve bedelsiz biçimde tahsisler yapıldığı, ayrıca bunlardan bazılarının süresi dolmasına rağmen ikinci kez uzatıldığı kaydedildi.
Sayıştay, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından Trabzon Ortahisar’daki sahil dolgu alanının belediyeye tahsis edildiğini, ancak burada imar kurallarına aykırı yapılaşmalar ve usulsüzlükler yapıldığını tespit etti. Kamu yararına kullanılması gereken alanların ticari amaçla kullanıldığını tespit eden Sayıştay, idari yaptırımların uygulanması gerektiğini belirtti.
Park ve Bahçeler Dairesi Başkanlığı’nın, 2024 yılında 14 milyon 309 bin TL tutarında gül, menekşe, çalı, soğanlı bitki ve saksı alımını, istisna kapsamına sokarak ihalesiz gerçekleştirdiği belirlendi.
USULSÜZ KİRALAMA
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca belediyeye tahsis edilen Arsin sahil dolgu alanının, 2015’te özel bir kişiye kiralandığı ve üzerine düğün salonu inşa edildiği tespit edildi.
Sayıştay, belediyenin Tasarruf Tedbirleri Genelgesi’ne aykırı harcamalar yaptığına dikkati çekti. 2024 yılında toplamda 3 milyon 616 bin liralık konser, yemek hizmeti alımı, hediye edilmek üzere fular ve çeyrek altın alımı gerçekleştirildiği tespit edildi.
Sayıştay denetimlerinde tespit edilen diğer bulgular şöyle:
• Yapım işlerinde çok sayıda proje değişikliğine ve önceden öngörülebilecek işler için iş artışına gidilmesi,
• Taksi, dolmuş ve minibüs plakalarının süresiz olarak verilmesi,
• Hizmet alımı suretiyle hazırlattırılan Trabzon-Ortahisar İlçesi Ganita-Faroz Arası Sahil Bandı Düzenlemesi işine ait uygulama projesinin, esaslı hatalar içermesine rağmen idare tarafından kabul edilmesi,
• Büyükşehir Belediyesi tarafından yıl içerisinde açık ihale usulü ile gerçekleştirilmesi gereken araç kiralama işinin doğrudan temin usulüyle parçalara bölünerek gerçekleştirilmesi,
• Hamamizade İhsan Bey Kültür Merkezi’ndeki etkinlikler için, belediye şirketi üzerinden 1 milyon 485 bin TL tutarında hizmet alımı yapıldığı ayrıca iki haber ajansından toplamda 240 bin liralık hizmet alımının doğrudan temin yöntemi ile yapılması, • İdare tarafından, kiralama süresi 10 yılı geçen 46 adet taşınmazın kira süresi bitmesine rağmen yeniden ihaleye çıkılmaması, mevcut kira sözleşmelerinin encümen kararıyla belirli sürelerle sürekli olarak uzatılması,
• Personel çalıştırılmasına dayalı işlerde 79 milyon 302 bin 934 TL sözleşme bedelli hizmet alımı yapılması.
4- MALATYA: HATALI İŞLEME YAPTIRIM YOK
AKP’li Sami Er yönetimindeki Malatya Büyükşehir Belediyesi’ne yönelik denetim raporunda bazı tespitlere yer verildi. İncelemede, “100. Yıl Kent Parkı Yapım İşi uygulama projelerinde ve teknik şartnamelerde hatalı hazırlanan kısımlar olmasına rağmen gerekli yaptırımların uygulanmadığı, belediyenin kontrol teşkilatı bulunduğu halde biyolojik gölet yapımındaki eksikliklerin tespiti için danışmanlık hizmeti alındığı” belirlendi. Sayıştay, Malatya Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü ve ilçe belediyelerince Belediyeye aktarılması gereken çevre temizlik vergisi paylarının takibinin yapılmadığını belirledi.
5- MARAŞ: ÇİFTE GÖREVLENDİRME
AKP’li Fırat Görgel yönetimindeki Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi’nde Sayıştay denetçileri, “Belediye encümeninde görev yapan Belediye Genel Sekreteri’nin aynı zamanda belediye şirketi olan Akbel A.Ş.’nin yönetim kurulu başkanlığını yaptığı ve şirketin ihalelerine katıldığını” belirledi. Yapılan incelemede, ilçe belediyeleri ile Su ve Kanalizasyon İdaresi tarafından Büyükşehir Belediyesine aktarılması gereken çevre temizlik vergisi paylarının gönderilmediği, Büyükşehir Belediyesi tarafından da bu payların tahsiline yönelik herhangi bir işlem tesis edilmediği de görüldü.
6- SAMSUN: LÜKS ARAÇLAR, TAPUSUZ TAŞINMAZLAR
AKP’li Samsun Büyükşehir Belediyesi’nin bir yıllık faaliyetlerini inceleyen Sayıştay, 30’dan fazla bulgu tespit etti.
154 adet taşıtın trafik tescil kayıtlarında olmasına karşın envanterde olmadığı tespit edildi. Sayıştay denetçileri, belediye envanterinde bulunmayan araçların ilgili mevzuatlarına göre devir ve tescil işlemlerinin yapılması, bu taşıtlardan kullanım olanağı kalmayanların hurda komisyonu kararına istinaden hurdaya ayrılması, diğer kamu idarelerine görevlendirilen araçların, görevlendirme tarihi itibariyle görevlendirmelerinin yapılması ve görevlendirilen taşıtların tahsisli taşınırlar olarak muhasebe kaydının yapılması gerektiğini kaydetti.
KİRALIK LÜKS MAKAM ARAÇLARI
Belediyenin 2024 yılında ihale usulü ve doğrudan temin yöntemiyle kiraladığı 6 taşıtın yabancı menşeli ve bu araçlardan bazılarının motor hacimlerinin 1600 cc’nin üzerinde olduğu tespit edildi. Kiralanan yabancı menşeili araçların ikisinin Skoda, bir Volkswagen, bir BMW, bir Audi ve bir Volvo marka olduğu kaydedildi.
Mülkiyeti belediyeye ait olan taşınmazın Belediye Kanunu’na aykırı olarak Belediye Meclisi kararıyla bir vakfa tahsis edildiği tespit edildi.
Ayrıca Belediye’ye ait 6 adet taşınmazın alınan meclis kararlarıyla kamu kurum ve kuruluşlarına süresiz olarak tahsis edildiği kaydedildi.
587 adet taşınmazın ecrimisil karşılığı kullandırıldığı ve Kanun’a aykırı olarak taşınmazların işgaline süreklilik kazandırıldığı belirtildi. Sayıştay denetçileri bu taşınmazların ihaleyle kiraya verilmesi gerektiğini ifade etti.
Belediye tarafından kiraya verilen bazı taşınmazların yapı ruhsatlarının olmadığı, bazı yerlerin ise tapusuz olduğu belirtildi. 149 taşınmazın tapusuz olduğu ve bunlardan bazılarının sembolik bedellerle belediye muhasebe kayıtlarında yer aldığı kaydedildi.
Raporda açık ihale ile yapılması gereken bazı işlerin pazarlık usulü ile yapıldığı yer aldı.
Fotoğraf: Samsun Büyükşehir Belediyesi
7- KAYSERİ: MÜTEAHHİTLERE TANINAN AYRICALIK DA RAPORLARDA
2002’den beri AKP idaresinde olan Kayseri Büyükşehir Belediyesi’nin, “Gazeteciler Günü yemeği, Muhtarlar istişare toplantısı yemeği” gibi kalemler ile Tasarruf Genelgesi’ni deldiği tespit edildi. Belediyenin elektrik dağıtım şirketleri ile müteahhitlere sağladığı ayrıcalıklar da denetimlere takıldı.
Sayıştay Raporu’na göre, bazı taşınmazlar, “Trafo” alanı olarak kullanılmak üzere elektrik dağıtım şirketlerine verildi. Her yıl milyonlarca lira kar eden elektrik dağıtım şirketlerinin, tahsis karşılığında belediyeye ödeme yapmadığı görüldü.
AKP’li belediye yönetiminin mal, hizmet ve yapım işine yönelik ihalelerinde yükleniciye çok fazla süre uzatım hakkı tanıdığı belirtildi. Sayıştay denetçisi, işi 300 günde bitiremeyeceğini düşünen yüklenicilerin ihaleye teklif veremediğini ancak bitirme taahhüdünde bulunanlara daha sonra süre uzatımı verildiğinin altını çizerek, “İhaleye teklif aşamasında rekabet engelleniyor, güvenilirlik zedeleniyor” değerlendirmesini kayda geçirdi.
Büyükşehir Belediyesi’ne yönelik usulsüzlük bulguları, bunlarla da sınırlı kalmadı. Belediyenin, “Kayseri’nin Büyükşehir Belediyesi” olmasından önce şehir içi toplu yolcu taşımacılığı yapan minibüslerin halk otobüsüne dönüştürülerek Büyükşehir Belediyesi’nin kaydına alındığı bildirildi. Kayda alınan minibüslerin, ihalesiz şekilde toplu ulaşım hizmeti vermeye devam ettiği kaydedildi.
SGK BORÇLARI
AKP’li büyükşehir belediyesinin, vergi ve SGK borçlusu olan belediye şirketlerinden gerekli kesintiyi yapmaması da denetimler ile açığa çıkarıldı. İdarenin, ortağı olduğu şirketlerden temin ettiği çeşitli hizmet alımlarına yönelik yaptığı hakediş ödemelerinden önce vadesi geçmiş vergi ve sosyal güvenlik borcu sorgulaması yaptığı ancak borç görünmesine rağmen kesinti yapmadan ödeme gerçekleştirdiği kayda geçirildi.
Kayseri Büyükşehir Belediyesi’nin, 2019-2024 döneminde toplam 2 milyar 262 milyon TL zarar eden iştiraklerine, “Sermaye artırımı” gerekçesiyle 2 milyar 334 milyon TL aktardığı da ortaya çıktı. Sayıştay, “Sermaye artırımı yoluyla iştiraklerin zararları belediye kaynaklarından finanse ediliyor” tespitinde bulundu.
Memduh Büyükkılıç (ortada)
(Fotoğraf: Kayseri Büyükşehir Belediyesi)
RAPORDA YOK YOK
AKP’li Memduh Büyükkılıç başkanlığındaki Kayseri Büyükşehir Belediyesi’ne yönelik diğer bazı usulsüzlükler, Sayıştay raporuna şu başlıklarla yansıdı:
• Belediye, ‘Gazeteciler günü yemek hizmeti, muhtarlar istişare toplantısı, istihdam fuarı yemek hizmeti” gibi birçok alım yaparak Tasarruf Tedbirleri Genelgesi’ni deldi.
• Açık ihale ile yapılması gereken bazı alımlar, kısımlara bölünerek doğrudan teminle satın alındı.
• Büyükşehir Belediyesi, Voleybol Süper Lig kategorisinde mücadele eden bir spor kulübüne belediye meclisi kararı ile 2,5 milyon TL’lik para aktardı.
8- SAKARYA: ÖDENEN PARA GERİ ALINMADI
AKP’li Sakarya Büyükşehir Belediye Basketbol Spor Derneği’nin transfer ettiği 29 basketbolcu ve menajere 11 milyon 500 bin TL ödeme yaptığı, bu ödemeyi geri istemediği tespit edildi. Transfer edilen profesyonel basketbol sporcularının ücretlerini ödeyemeyen kulübün 2020 yılında faaliyetlerine son verildiğine değinen Sayıştay, sporcu ve menajerlerin Sakarya Büyükşehir Belediyesine dava açtığını 2022 yılında mahkemelerin Belediye ile Basketbol Spor Kulübü arasında organik bağ kurarak, Belediyenin transfer ücretlerini ödemesine karar verdiği hatırlattı. Belediyenin 29 basketbolcu ve menajerlere ödeyeceği tutarın mevcut kurlara göre 20 milyon TL’nin üzerinde olduğu belirtildi. Raporda Belediyenin bu parayı ilgili yöneticilerden geri alması gerektiği ifade edildi. Raporda Gecekondu Fonu’nun amacı dışında kullanıldığı kaydedildi. İdare sınırları içerisinde satılan Hazine taşınmazlarının satış bedelinin yüzde 10’unun belediyeye aktarıldığı ancak bu bedelin açılan özel bir hesapta toplanmadığı ve aktarılan gelirin 775 Sayılı Gecekondu Kanunu’nun 13’üncü maddesinde belirtilen amaçlar dışında kullanıldığı tespit edildi.
9- KOCAELİ: VAKIFLARA GÜZELLİK
“Türkiye’nin en borçlu belediyesi” olan Kocaeli Büyükşehir Belediyesi’nin Tasarruf Genelgesi’ni kağıt üzerinde bırakan harcaması denetimler ile açığa çıktı. Belediyenin, kiraya verdiği bazı taşınmazların elektrik, doğalgaz ve su aboneliklerini üzerinden devretmediği belirtildi. Belediyenin, devretmediği aboneliklere ait faturaları belediye bütçesinden ödediği belirlendi. Faturaları ödenen kiracılardan elektrik, doğalgaz ve su bedellerinin tahsil edilmediği öğrenildi. Ayrıca Belediyenin mülkiyetindeki bazı taşınmazları Kanun hükümlerine aykırı şekilde dernek, vakıf ve spor kulüplerine tahsis edildiği de tespit edildi. Belediyenin Tasarruf Genelgesi’ne aykırı uygulaması da Sayıştay Raporu’na yansıdı. Belediyenin 2024’te bastırdığı, “Kocaeli Dergisi” isimli derginin renkli kuşe kağıda bastırıldığı ve Amerikan cilt ile kaplandığı bildirildi. Belediyenin öte yandan, “Gençler Kamuoyu Araştırma Hizmeti” adı altındaki anket ve röportaj işleri ile bazı şehir dışı kültürel gezi ve organizasyon işlerini de doğrudan temin yöntemi ile alarak fahiş harcamalar gerçekleştirdiği kayda geçirildi.
10- KONYA: AKP’Lİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ PARAYI ÇÖPE ATTI
Kamuoyunda, “AKP’nin kalesi” olarak nitelendirilen Konya Büyükşehir Belediyesi’nin 44,9 milyon TL’ye aldığı katı atık ayrıştırma makinesinin, “Yatırım önceliğinin değişmesi” nedeniyle atıl durumda bırakıldığı ortaya çıktı. AKP’li Konya Büyükşehir Belediyesi’nin 2024 yılı sonu itibarıyla kira süresi sona eren 322 adet taşınmazı, yeni bir kiralama ihalesi düzenlemeden aynı kiracılara kullandırdığı öğrenildi. Bu kapsamda, işgal bedeli karşılığında aynı kişilere kullandırılan 322 taşınmaz arasında dükkân, mesken, büro, büfe ve otopark gibi taşınmazların yer aldığı belirtildi. Benzer bir usulsüz işlemin, servis aracı ve ticari taksi plakalarında yaşandığı da belirlendi. Plakaların, 2886 Sayılı Kanun’da belirtilen 10 yıllık süreyi aşacak şekilde kiralandığı bildirildi. Bazı plakaların kiralama süresinin 30 yıla kadar ulaştığı kaydedildi. Belediyenin kiraladığı reklam panolarının kirasının ödenmediği, belediyenin ise kiraların peşine düşmediği ifade edildi.
Sayıştay denetçisi, tahsil edilemeyen kira tutarını, gecikme faizi ile birlikte 28 milyon 344 bin 181 TL olarak hesapladı. Büyükşehir Belediyesi’ne yönelik denetimler ile açığa çıkarılan en çarpıcı bulgu ise on milyonlarca lira harcanan makinelerin atıl bırakılması oldu. Ağustos 2022’de 44 milyon 985 bin TL’ye satın alınan katı atık ayrıştırma ve geri dönüştürülme makinelerinin atıl durumda bırakıldığı görüldü. Makinelerin, Nisan 2023 tarihli başkanlık kararı ile yatırım önceliklerinin değişmesi nedeniyle atıl durumda bırakıldığı açıklandı. AKP’li belediyenin ayrıca, aynı nitelikteki mal ve hizmet alımlarını, Kamu İhale Kanunu’na takılmamak için parçalara bölerek doğrudan temin yoluyla aldığı kayda geçirildi.
