Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş yıllarında ekonomi, adeta sıfırdan inşa edilmek zorundaydı. Atatürk’ün öncülüğünde başlatılan ekonomik kalkınma hamlesi, güçlü bir finansal sistem kurulmadan başarıya ulaşamazdı. Bu nedenle, 1923–1938 yılları arasında birçok stratejik banka kurularak hem sanayileşmenin hem de halkın ekonomik yaşamının temeli atıldı.
Bu yazıda, Atatürk döneminde kurulan tüm bankaların eksiksiz listesini, kuruluş yıllarını, görev alanlarını ve Cumhuriyet ekonomisine katkılarını bulabilirsiniz.
ATATÜRK DÖNEMİNDE KURULAN BANKALARIN TAM LİSTESİ
Banka Adı Kuruluş Yılı Kuruluş Amacı İş Bankası 1924 Türkiye’nin ilk ulusal bankası olarak ekonomik bağımsızlığı sağlamak. Türkiye Tütüncüler Bankası 1924 Tütün üreticilerini desteklemek ve tarımsal finansmanı geliştirmek. Sanayi ve Maadin Bankası 1925 Sanayi ve maden yatırımlarına kredi sağlamak. Emlak ve Eytam Bankası 1926 Gayrimenkul ve emlak finansmanını düzenlemek, yetim mallarını korumak. Esbank 1927 Eskişehir bölgesinde sanayi ve ticareti finanse etmek. Egebank 1928 Ege bölgesindeki tarım ve ticaret faaliyetlerini desteklemek. Merkez Bankası 1930 Para politikasını yürütmek, ulusal para biriminin değerini korumak. Sümerbank 1933 Sanayileşme hamlesinin lider bankası olarak tekstil ve üretim tesislerini finanse etmek. Halkbank 1933 Küçük esnaf ve zanaatkârlara uygun faizli kredi sağlamak. İller Bankası 1933 Yerel yönetimlerin altyapı projelerini ve kentsel yatırımlarını desteklemek. Etibank 1935 Türkiye’nin maden kaynaklarını değerlendirmek ve enerji yatırımlarını finanse etmek. Denizbank 1937 Denizcilik, taşımacılık ve liman faaliyetlerinin finansmanını sağlamak.
ATATÜRK’ÜN BANKACILIK POLİTİKASI: EKONOMİK BAĞIMSIZLIĞIN TEMELİ
Atatürk, ekonomik bağımsızlığın siyasi bağımsızlık kadar önemli olduğuna inanıyordu. Lozan Antlaşması sonrasında kapitülasyonların kaldırılmasıyla birlikte, ulusal sermayeyi güçlendirmek amacıyla yerli bankalar kurulmaya başlandı. Bu bankalar yalnızca finansal kurumlar değil, aynı zamanda Cumhuriyet’in sanayileşme hedeflerinin birer parçasıydı.
Örneğin İş Bankası, hem özel sektör yatırımlarını teşvik etti hem de yeni girişimcilere kredi imkânı sağladı. Sümerbank ve Etibank gibi kamu bankaları ise Türkiye’nin sanayi altyapısının oluşmasında kilit rol oynadı.
ATATÜRK DÖNEMİNDE KURULAN BANKALARIN EKONOMİYE KATKISI
- Sanayileşme Hızlandı: Sümerbank ve Etibank gibi bankalar sayesinde Türkiye, yerli üretimi teşvik eden bir sanayi yapısına kavuştu.
- Finansal Güven Sağlandı: Merkez Bankası’nın kurulmasıyla para politikası ulusal kontrol altına alındı.
- Kırsal Kalkınma Desteklendi: Halkbank ve Tütüncüler Bankası gibi kurumlar, tarım ve küçük işletmeleri destekledi.
- Kentsel Yatırımlar Artı: İller Bankası, belediyelerin alt yapı projelerine finansman sağlayarak şehirleşmeyi hızlandırdı.
TAM LİSTE – ATATÜRK DÖNEMİNDE KURULAN BANKALAR (1924–1937)
- İş Bankası – 1924
- Türkiye Tütüncüler Bankası – 1924
- Sanayi ve Maadin Bankası – 1925
- Emlak ve Eytam Bankası – 1926
- Esbank – 1927
- Egebank – 1928
- Merkez Bankası – 1930
- Sümerbank – 1933
- Halkbank – 1933
- İller Bankası – 1933
- Etibank – 1935
- Denizbank – 1937
Atatürk döneminde kurulan ilk banka hangisidir?
Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk ulusal bankası Türkiye İş Bankası olup, 1924 yılında kurulmuştur.
Atatürk döneminde kurulan kamu bankaları nelerdir?
Sümerbank, Halkbank, İller Bankası, Etibank ve Denizbank kamu sermayesiyle kurulmuş bankalardır.
Bu bankalar neden kuruldu?
Atatürk döneminde bankalar, ekonomiyi dışa bağımlılıktan kurtarmak, sanayi üretimini artırmak ve halkın finansmana erişimini kolaylaştırmak amacıyla kurulmuştur.
Merkez Bankası’nın Cumhuriyet ekonomisindeki rolü nedir?
1930’da kurulan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, para politikası ve döviz rezervlerinin yönetimini üstlenerek ekonomik istikrarın temelini oluşturmuştur.
Atatürk döneminde kurulan bankaların bugün devam edenleri hangileridir?
Günümüzde hâlâ faaliyet gösteren kurumlar arasında İş Bankası, Halkbank, Merkez Bankası ve Ziraat Bankası gibi köklü kuruluşlar yer almaktadır.
SONUÇ: EKONOMİK BAĞIMSIZLIĞIN TAŞLARI
Atatürk döneminde kurulan bankalar, Türkiye’nin ekonomik bağımsızlığının temellerini atan stratejik kurumlar olarak tarihe geçmiştir. Bu bankalar sadece finansal sistemin değil, aynı zamanda Cumhuriyet’in kalkınma vizyonunun yapı taşlarını oluşturmuştur. Her biri, “siyasi bağımsızlık ekonomik bağımsızlıkla taçlanır” anlayışının birer simgesidir.
