Bilge Su YILDIRIM
AKP Erzincan İl Başkan Yardımcısı ve İliç eski Belediye Başkanı Mustafa Gürbüz, 13 Şubat 2024’te 9 işçinin hayatını kaybetmesinin ardından kapatılan Anagold’un Çöpler altın madeninin kısa süre içinde yeniden faaliyete geçeceğini duyurdu.
Gürbüz, madenin yeniden açılmasının tüm bölge için büyük önem taşıdığını belirtti. İliç’in 1998 yılından bu yana madencilikle anıldığını ifade eden Gürbüz, şunları söyledi: “O felakette 9 canımızı yitirdik, biri de benim yeğenimdi. İlçe büyük bir kaos yaşadı. 2008’de üretime başlayan maden, bölgeyi bir altın şehri haline getirmişti. Kadınından gencine herkes orada çalışıyordu. Ancak madenin kapanmasıyla ilçede umutlar azaldı, aile içi huzursuzluklar başladı. Burada 5 bin kişi çalışıyordu. Ama dolaylı olarak 50 bin kişinin geçimi bu işletmeye bağlıydı…”
Gürbüz, madenin faaliyete geçmesi için siyasi iradenin kararlı olduğunu belirterek, “Sayın Cumhurbaşkanımız, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanımız ve Çevre Bakanımız konuyla ilgileniyor. En kısa sürede madenin yeniden açılacağına inanıyoruz” diye konuştu.
Anagold Madencilik’in faaliyete geçtiği dönemde ilçeye yıllık yaklaşık 600 milyon lira gelir sağladığını belirten Gürbüz, bu rakamın Erzincan genelinde çok daha büyük olduğunu ifade etti. “İnsanların gelir seviyesi yüzde 80 oranında arttı. Herkes iş, güç, gelir sahibi oldu” diyen Gürbüz, madenin çevreye zarar verdiği iddialarını ise “provokasyon” olarak değerlendirdi.
YENİ FACİALARA KAPI ARALANIYOR
Gürbüz’ün açıklamalarına karşılık Anagold, 9 işçiyi yaşamdan koparmasının yanı sıra çevreyi zehirlemesiyle tanınıyor. Maden sahasında incelemeler yapan uzmanlar, madende hiçbir iyileştirme yapılmadığını vurguladı. Bu haliyle madenin yeniden açılmasının yeni faciaların önünü açacağının altı çizildi.
Firmanın çevre sicili de emek sicili kadar kirli. Faciadan 2 yıl önce, 24 Haziran 2022’de şirketin altın madeninde kullandığı siyanürü taşıyan boru patlamış, siyanür ve sülfürik asit Fırat Nehri üzerinde kurulan İliç Barajı’na akmıştı. Böylece 20 metreküp siyanürlü solüsyonun çevreye yayılmıştı. Ancak buna rağmen Anagold’un ruhsatı iptal edilmedi. Anagold Madencilik sızıntıyı kabul ederken şirketten yapılan açıklamada sızan solüsyon döküntüsünün içindeki siyanür miktarının yaklaşık 8 kilogram olduğu ve bunun hızla temizlendiği savunuldu. Şirket, açıklamasında Türkiye ekonomisine sağladığı katkıya da vurgu yaptı. Çevre kirliliğine neden olan altın madenine 16,4 milyon lira idari para cezası verildi. Ancak firmaya men cezası uygulanmadı.
3 YILDA 334 MİLYON DOLAR KÂR ETTİLER
2023’te ise şirketin vergi borcunun silindiği ortaya çıktı. Şirketin yüzde 80’inin ait olduğu Kanadalı altın madeni şirketi SSR Mining’in 2023 bilançosunda şirketin Türkiye’de silinen vergi borcunun 7,2 milyon dolar olduğu ortaya çıkmıştı. O dönemin kuruyla silinen vergi borcu 209 milyon liraya denk geliyordu.
Kanadalı SSR Mining, madenden 2020’den 2023 yılına kadar yaklaşık 1,5 milyar dolar gelir ve 334,6 milyon dolar kâr elde etti. Bu süre zarfında Çöpler Kompleks Madeni kapsamında açık ocak madencilik faaliyetleri ile oksitli ve sülfitli cevher çıkarıldı. Şirket, 2014 ve 2021’de aldığı ÇED raporlarıyla iki kez kapasite artışı yaptı. Açık ocakları genişletip derinleştiren şirket 687 hektar olan maden sahasını yaklaşık bin 746 hektara çıkardı.
DÖRT GÜN ÖNCE KUSURLU BULUNMUŞLARDI
Faciayla ilgili 11 Kasım’da görülen 4’üncü duruşmada bilirkişi raporu incelendi. 5’i tutuklu 43 sanığın yargılandığı davada sanıklardan Ömer Ardıç ve Shaun Keady Swartz’ın adli kontrolle tahliyesine, Selçuk Çiftlik, Ian Ronald Guille ve Ali Rıza Kalender’in tutukluluklarının devamına karar verildi.
Raporda, kazadan sonra incelenen tasarım dokümanlarında, stabilite hesaplarının tek bir senaryoya (statik/kurak koşullar) dayandırıldığı, “aşırı yağış, yoğun sulama veya kısmi tıkanma gibi olumsuz senaryolar altında güvenlik katsayısının sınanmadığı” belirtildi. Raporda, firmanın Operasyon Başkan Yardımcısı Ronald Guille, Anagold şirketinde kıdemli Geoteknik Müdendisi olan Ali Rıza Kalender ‘in “ağır derecede özene aykırı hareket ettikleri”, Operasyon direktörü Kenan Özdemir’in de “özen yükümlülüğünü ağır derecede ihlal ettiği” tespiti yapıldı.
Rapor, facianın bir “doğa olayı” değil, tasarım ve denetim eksiklikleri zinciri olduğunu vurguladı. Heyet, “Yığın liç sahasının zemin özellikleri, drenaj kapasitesi ve eğim sürekliliği doğru planlanmadı; bu eksiklikler kademeli deformasyonlara yol açtı” dedi. Bilirkişiler, özellikle jeoteknik analizlerin eksikliği ve izleme sistemlerinin kurulmamış olmasının felaketin boyutunu büyüttüğünü belirtti.
***
HEPİMİZİ KOVDULAR, ŞİMDİ MADENİ YENİDEN AÇIYORLAR
Anagold Madencilik’te çalışırken 2024’te işine son verilen Sıddık Gün, BirGün’e konuştu. Madenden çıkarıldıktan sonra geçimini sağlamak için hayvancılığa başlayan Gün, şunları söyledi: “Bir yıl önce beni ve yüzlerce işçiyi kapının önüne koydular, gerekçe olarak da dediler ki ‘Kâr edemiyoruz, o yüzden size de ücret veremeyeceğiz.’ Şimdi aynı madeni yeniden açıyorlar. Biz o zaman da biliyorduk bu zaman da biliyoruz ki bu şirket dünyaları kazanıyor. Zaten ülkenin tüm zenginlikleri, kaynakları bu zenginlere peşkeş çekiliyor. Her yer onların. Şimdi geçinmek için hayvan otlatmaya çalışıyorum, koyunları nereye çıkarsam her yer madenin. Zaten devlet de onların devleti, vekil de onların vekili. Konuşursan seni tehdit ediyorlar kardeşini, kızını, eşini dostunu işe almayız diye. İşçiysen, garibansan işte böyle, koyun otlatacak yerin bile yok. Doyur karnını doyurabiliyorsan.”
***
KOLTUKLARINA DÖNDÜLER
9 işçinin liç yığını altında kalarak hayatını yitirmesinin ardından tek bir kişi bile istifa etmedi, aksine sorumlular yeniden koltuklarına döndü. Katliamdan bu yana yaşananlardan bazıları:
•Madene Kapasite Artırım İzni veren dönemin Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, katliamdan yaklaşık 5 ay sonra 2 Temmuz 2024’te yeniden Bakan oldu.
•Anagold Madencilik, katliamdan yaklaşık 6 ay sonra 6 Ağustos 2024’te yeniden işçi alımı yapacağını duyurdu.
•Anagold Madencilik, bünyesinde çalışan 3 bin madenciyi ‘maliyetleri karşılayamadığı’ gerekçesiyle işten çıkaracağını duyurdu.
•Anagold, 19 Ağustos 2024’te 187 madenciyi toplu olarak işten çıkararak işçi kıyımına başladı.
•Anagold Madencilik’in taşeronluğunu yapan Çiftay firması, 27 Ağustos 2024’te taşeron olarak çalışan 440 işçiyi daha işten çıkarmak için Çalışma Bakanlığına başvuruda bulundu.
•28 Eylül 2024’te Anagold yetkilileri, katliamın yaşandığı Çöpler Altın Madeni’nde basın mensuplarına sunum yaptı, ‘yeniden hazırız’ dedi.
•11 Mart 2025’te, katliama ilişkin davanın ilk duruşmasına günler kala Anagold, Çöpler Madeni için çevre mühendisi ilanı açtı.
•Dün, madenin AKP’nin katkılarıyla Anagold tarafından yeniden açılacağı ilan edildi
