Günümüzde çalışma hayatında en çok duyulan kavramlardan biri olan alt işveren ya da bilinen adıyla taşeron, hem Sosyal Güvenlik Mevzuatı hem de İş Kanunu açısından önemli karşılıklara sahiptir. Peki alt işveren ne demek? Taşeron kimdir? Aracı kavramı neyi ifade eder? Bu üç kavramın hem hukuki hem de uygulamadaki anlamını tam olarak bilmek, iş ilişkilerinin doğru yürütülmesi açısından hayati önem taşır.
ALT İŞVEREN/ARACI/TAŞERON NE DEMEK? (SOSYAL GÜVENLİK MEVZUATI)
Sosyal Güvenlik Mevzuatına göre alt işveren, aracı veya taşeron, bir işverenden işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin bir işte ya da bir işin bölüm veya eklentilerinde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği sigortalıları çalıştıran üçüncü kişiyi ifade eder.
Sosyal Güvenlik Mevzuatına Göre Alt İşverenin Özellikleri
- Asıl işverenden iş alır.
- Bu işi kendi çalışanlarıyla yürütür.
- İş tamamen asıl işverene bağlı işyerinde yapılır.
- Çalışanların sigortalılık işlemlerinden alt işveren sorumludur.
Bu açıdan bakıldığında alt işveren, sigortalı çalıştıran ve işi üstlenen üçüncü kişi konumundadır.
ALT İŞVEREN/TAŞERON NE DEMEK? (İŞ KANUNU)
İş Kanunu, alt işvereni daha detaylı bir çerçevede tanımlar. Buna göre alt işveren, bir işverenden işyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlere veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan kişidir.
Alt işverenin görevlendirdiği işçiler sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştırılır. Bu yönüyle alt işveren, İş Kanunu kapsamında daha spesifik bir yapıya sahiptir.
İş Kanununa Göre Alt İşverenin Özellikleri
- Yardımcı işlerde görevlendirilir (örneğin temizlik, güvenlik, ulaşım gibi).
- Asıl işin bir bölümünü alabilmesi için uzmanlık gerekliliği aranır.
- İşçiler yalnızca alınan iş kapsamında çalıştırılır.
- Alt işveren, işçilerine karşı işveren sayılır.
ALT İŞVEREN, TAŞERON VE ARACI ARASINDAKİ FARKLAR
Alt işveren, taşeron ve aracı kavramları çoğu zaman aynı gibi görünse de, mevzuatta kullanım biçimleri farklılık gösterebilir. Sosyal Güvenlik Mevzuatı bu üç kavramı aynı anlama sahip terimler olarak kullanırken, İş Kanunu daha sınırlı bir tanım ortaya koyar.
Kavram Mevzuat Anlamı Alt İşveren İş Kanunu Yardımcı işlerde veya asıl işin uzmanlık gerektiren bölümlerinde iş alan kişi. Taşeron Sosyal Güvenlik / Uygulama Alt işverenin halk arasındaki karşılığı. Aracı Sosyal Güvenlik Mevzuatı Sigortalı çalıştırarak bir iş alan üçüncü kişi.
ALT İŞVEREN UYGULAMASININ AMACI NEDİR?
Alt işverenlik sistemi, işlerin daha profesyonel yürütülmesi, uzmanlık gerektiren alanlarda dışarıdan hizmet alınması ve iş süreçlerinin daha verimli hale gelmesi olarak iddia ediliyor.
Alt İşveren Kullanımının getirdikleri
- Uzmanlık gerektiren işlerde kaliteli hizmet alınması
- Asıl işverenin mali ve idari yükünün azalması
- Daha hızlı ve teknik çözümler üretilmesi
- Hizmet özel bir firma tarafından yürütüldüğü için disiplin ve kontrol kolaylığı
ALT İŞVEREN / TAŞERON SİSTEMİ NEDEN ELEŞTİRİLİYOR?
Alt işveren kullanımına yönelik eleştirilerin temelinde, işçilerin hak kaybı yaşama ihtimali ve çalışma koşullarındaki belirsizlikler yer alıyor. Özellikle asıl iş kapsamında olması gereken görevlerin uzmanlık şartı taşımadan alt işverene devredilmesi, iş güvencesinin zayıflaması, ücret farklılıkları ve sendikal örgütlenmenin zorlaşması gibi sorunlara yol açabiliyor. Ayrıca alt işveren değiştikçe işçilerin kıdem sürecinde kopukluk yaşaması, bazı işverenlerin maliyet düşürme amacıyla sistemi kötüye kullanması ve iş sağlığı–güvenliği tedbirlerinin yeterince uygulanmaması da eleştirilerin yoğunlaşmasına neden oluyor. Bu nedenle alt işverenlik modeli, doğru denetlenmediğinde iş piyasasında eşitsizlik ve güvencesizlik tartışmalarını artıran bir uygulama olarak görülüyor.
Alt işveren ne demek?
Alt işveren, bir işverenden yardımcı işler veya uzmanlık gerektiren asıl işin bir bölümünü alarak, kendi işçilerini sadece bu işte çalıştıran gerçek veya tüzel kişidir.
Taşeron ne anlama gelir?
Taşeron, alt işverenle aynı anlama gelen ve halk arasında kullanılan bir ifadedir. Bir işi üstlenen ve kendi çalışanlarını görevlendiren üçüncü kişiyi ifade eder.
Aracı kimdir?
Aracı, Sosyal Güvenlik Mevzuatında alt işverenin karşılığıdır. Bir iş alıp o işte sigortalı çalıştıran üçüncü kişiyi tanımlar.
Alt işveren hangi işleri yapabilir?
Yardımcı işler ve asıl işin yalnızca uzmanlık gerektiren bölümleri alt işveren tarafından yapılabilir.
Alt işverenin işçileri kime bağlıdır?
İşçiler hukuken alt işverene bağlıdır; ancak çalıştıkları işyeri asıl işverene ait olduğu için birlikte sorumluluk hükümleri uygulanır.
