Dünya adeta HIV salgını altında. Uzmanlara göre İnsan Bağışıklık Yetmezliği Virüsü (HIV), 21. yüzyılın en uzun soluklu küresel salgınlarından biri olmayı sürdürüyor. Bağışıklık sistemini çökerten HIV, erken tanı ve tedavi sağlanmadığında AIDS hastalığına dönüşüyor.
Virüs vücuda girdikten sonra savunma sistemini hedef alıyor; tedavi edilmediğinde vücudu enfeksiyonlara karşı savunmasız halde bırakıyor. Tüm tıbbi ilerlemelere rağmen, HIV’i tamamen ortadan kaldıracak bir ilaç ya da toplu korunmayı sağlayacak bir aşı hâlâ yok. Hekimler; erken tanı, düzenli ilaç kullanımı ve korunma yollarının yaygınlaşmasının tek çıkış yolu olduğunu vurguluyor.
DAKİKADA 1 KİŞİ ÖLÜYOR
Dünya genelinde 2024 verilerine göre, yaklaşık 40,8 milyon kişi HIV ile yaşıyor ve bunlardan her yıl 1,3 milyon yeni vaka bildiriliyor. Bunların %53’ü kadınlar ve kız çocukları olarak kayıtlara geçiyor. Yani yaklaşık 21,6 milyon kadın ve kız çocuğu, HIV ile birlikte yaşıyor. HIV ilişkili nedenlerle ölenlerin sayısı ise 630 bine dayanmış durumda. DSÖ verilerine göre ise 2023 yılında HIV ile yaşayan 39,9 milyon kişi vardı. Bunların 38,6 milyonu 15 yaşın üstündeydi. 1,4 milyonu ise çocuktu. Buna bağlı olarak 630 bin kişi öldü. Yani dünyada dakikada bir kişi HIV enfeksiyonu nedeniyle yaşamını yitirdi.
TÜRKİYE’DE DURUM VAHİM
Türkiye’de ise durum her yıl daha vahim bir hal alıyor. Sağlık Bakanlığı’nın 1985 yılından 2024’ün Kasım ayına kadar olan dönemi kapsayan raporuna göre 45 bin 835 kişi HIV pozitif, 2 bin 438 kişi AIDS tanısı aldı. Vaka sayıları özellikle 25–34 yaş grubunda yoğunlaşırken erkeklerde kadınlara oranla daha fazla görüldü. Bakanlığın raporunda şu veriler dikkat çekti:
2024 Yılında Bildirilen Vaka Sayısı:
•HIV Pozitif: 1.527
•AIDS: 40
Bulaş Yolları:
•Homoseksüel Cinsel İlişki: %11,9
•Heteroseksüel Cinsel İlişki: %26,8
•Anneden Bebeğe Geçiş: %0,5
•Damar İçi Madde Kullanımı: %0,5
•Diğer/Bilinmeyen: %58,9
***
ÇOCUKLARDA ORAN YÜKSEK
Çocuklar ve gençler en savunmasız grupta. 0‑19 yaş arası HIV ile yaşayan çocuk sayısı yaklaşık 2,42 milyon. 2024’te her gün 712 çocuk HIV ile enfekte olurken günlük 250 çocuk AIDS kaynaklı nedenlerle hayatını kaybetti. Özellikle anneden çocuğa geçiş, hâlâ kritik bir bulaşma yolu; 5 yaş altı çocuklar arasında yeni enfeksiyon sayısı 120 bin civarında. Yaklaşık %73’ü ise 10 yaşın altındaki çocuklar. Verilere göre, Sahra Altı Afrika, HIV ile yaşayan her yaştan insanın yaklaşık %65’ini ve dünya çapında HIV ile yaşayan çocukların %86’sını oluşturdu. Güney Afrika’da ise ergenlik çağındaki kızların yaşadığı istismarla HIV kaptığı belirlendi.
Birleşmiş Milletler HIV/AIDS güncellenmiş verilerine göre bazı ülkelerdeki durum şöyle:
•En yüksek HIV oranına sahip ülke Esvatini, yetişkin nüfusunun %26,8’i HIV ile yaşıyor. Bu oran, dünya ortalamasının onlarca kat üzerinde.
•Afrika’da yoğunlaşıyor. Lesotho (%21,1), Botsvana (%19,9), Güney Afrika (%19,1) ve Zimbabve (%11,9) gibi ülkelerde yüksek oranlar görülüyor. Yoksulluk, sağlık hizmetlerine erişimdeki zorluklar gibi nedenler bu oranların yükselmesinde başlıca etken.
•Almanya, Avustralya ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi ülkelerde HIV yaygınlığı nispeten düşük seyretmekte. Bu ülkelerin her birinde yetişkinler arasında HIV oranı yalnızca %0,1.
•Rusya, Doğu Avrupa ülkeleri arasında en yüksek yetişkin HIV oranına sahip ülke olup, bu oran %1,2.
***
BU BELİRTİLERE DİKKAT!
HIV’in semptomları enfeksiyonun evresine göre değişiklik gösteriyor. HIV, bir kişi enfekte olduktan sonraki ilk birkaç ayda daha kolay yayılıyor, ancak çoğu kişi hastalığın son evrelerine kadar farkına varamıyor. Enfekte olduktan sonraki ilk birkaç hafta boyunca kişilerde herhangi bir belirti görülmeyebiliyor.
Bazı kişilerde ise grip benzeri semptomlar görülebiliyor:
***
İSTİSMAR EDİLMİŞLER
Sene başında İstanbul Tıp Fakültesi’nde takip edilen yaklaşık 100 HIV pozitif çocuk vardı. Bu çocukların 20’sine virüsün cinsel yolla bulaştığı belirlenmişti, yani çocukların istismar edildiği ortaya çıkmıştı. Öte yandan yılın başında teşhisi koyulan 250’ye yakın HIV pozitif çocuk vardı.
***
