Haber Merkezi
CHP Genel Başkan Yardımcısı ve TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Başkanvekili Sezgin Tanrıkulu, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin kabulünün 77. yılı dolayısıyla yayımladığı raporda, 2025’in Türkiye’de temel hak ve özgürlüklerin “sistematik biçimde yok sayıldığı” bir yıl olduğunu belirtti.
Raporda, yargının bağımsızlığını yitirdiği, ifade ve örgütlenme özgürlüğünün ağır şekilde baskılandığı, CHP’li belediyelere yönelik operasyonların “siyasi dizayn girişimi” niteliği taşıdığı vurgulandı.
İHLALLERİN BİLANÇOSU: BİNLERCE YAŞAM HAKKI VE ÖZGÜRLÜK İHLALİ
Tanrıkulu’nun raporu, 2025’in ilk 11 ayında yaşanan hak ihlallerine ilişkin çarpıcı veriler içeriyor:
• Yaşam hakkı ihlalleri
En az 2 bin 519 kişi yaşam hakkı ihlaline maruz kaldı; bunun 187’si çocuk.
İş cinayetlerinde en az bin 823 işçi yaşamını yitirdi; 85’i çocuk.
Erkek şiddeti sonucu 271 kadın ve 60 çocuk öldürüldü.
Resmi ihmal ve hatalar nedeniyle 115 kişi (38’i çocuk) yaşamını yitirdi.
Cezaevlerinde en az 24 tutuklu/hükümlü öldü.
• İşkence ve kötü muamele
2 bin 807 kişi (15’i çocuk) gözaltında, cezaevinde, sokakta ya da eylemlerde işkence ve kötü muameleye maruz kaldı. Cezaevlerinde 807 tutuklu/hükümlü fiziksel/psikolojik şiddete uğradı.
• Düşünceyi ifade özgürlüğü
59 gazeteci, yazar ve yayıncı mahkûm edildi.
37 gazeteci tutuklandı, 108’i gözaltına alındı.
Toplam 4 bin 923 erişim engeli getirildi; yüz binlerce site ve içerik kapatıldı.
RSF Basın Özgürlüğü Endeksinde Türkiye 159. sıraya geriledi.
• Örgütlenme özgürlüğü
En az 427 siyasi ve sendikal yönetici tutuklandı.
21 belediyeye kayyım atandı veya başkanlar görevden uzaklaştırıldı.
Dernekler, öğrenci toplulukları ve sendikal faaliyetlere yönelik çok sayıda kapatma ve yasaklama kararı verildi.
• Toplantı ve gösteri özgürlüğü
222 eylem ve etkinliğe müdahale edildi.
4 bin 393 kişi gözaltına alındı, 436 kişi tutuklandı.
En az 51 etkinlik yasaklandı.
• Türkiye ‘özgür olmayan ülkeler’ kategorisinde
Raporda Freedom House, Cato/Fraser Enstitüsü ve CIVICUS gibi kuruluşların Türkiye’ye ilişkin tespitleri de yer aldı:
Freedom House: Türkiye “internetin özgür olmadığı” ülkeler arasında.
Cato/Fraser: Türkiye insan özgürlüğünde 142. sırada, son 24 yılın en kötü seviyesinde.
CIVICUS: Türkiye “insan hakları izleme listesine” alındı; ülkede sivil alan ağır baskı altında.
Raporda Türkiye’nin geleceği için zorunlu görülen adımlar şöyle sıralandı:
CHP’li belediyelere yönelik hukuksuz soruşturmaların durdurulması,
İfade özgürlüğü üzerindeki baskıların kaldırılması,
11. Yargı Paketinin riskli maddelerinin geri çekilmesi,
AYM ve AİHM kararlarının eksiksiz uygulanması,
Barış sürecinin açık, demokratik ve hukuka uygun yürütülmesi.
